yüksek tempolu egzersizlerin yağ yakımında çok daha etkili olduğunu iddia eden arkadaşlarım için..
Prof Dr Gülgün Ersoy 'un Egzersiz ve Spor Yapanlar İçin Beslenme kitabından alıntı..
YAKIT SEÇİMİ
Egzersiz sırasında kasların yakıt olarak hangisini kullanacağı çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu faktörler egzersiz yoğunluğu, süresi, kişinin fitnes düzeyi ve beslenme durumudur.
Yoğunluk
Egzersiz yoğunluğu organizmanın hangi yakıtı kullanacağını belirleyen önemli bir faktördür. Yüksek yogunlukta, kısa süreli egzersizlerde aktivite sırasında organizmaya yeterli oksijen sağlanamadığı için, ATP anaerobik yolla sentezlenmektedir. Aerobik yolla enerji oluşumu için gerekli oksijen olmadığından glikojen şeklinde depo edilen glikoz anaerobik yolla yakit olarak kullanılmaktadır. Glikozun anaerobik yolla yıkımı, aerobik yolla yıkımına gore kas glikojeninin 18-19 kat daha hızlı kullanımını sağlamaktadır. Kişi yoğun antrenmanlara alışkın veya müsabaka sporcusu ise kas glikojeninin yıkımı daha hızlıdır. Sporcular glikojen kullanım oranının yüksekliği ve yakıtın tükenme durumuna bağlı ola*rak anaerobik ve aerobik yolla enerji saglamaktadır. Basketbol, futbol, yüzme gibi spor dalları, yüksek yoğunlukta koşu, yürüyüş gibi patlayıcı güç olarak tammlanan aktiviteler içerdiği için yüksek glikojen kullanımına neden olmaktadır.
Orta yoğunlukta spor ve egzersizler olan, joging, uzun yürüyüş, aerobik dans, cimnastik, bisiklet, rekreasyonel yüzme gibi aktivitelerde enerjinin yarısı kas glikojeninin aerobik yıkımı sonucu gerçekleşmekte, diğer yarısı da dolaşımdaki kan glikozu ve yağ asitlerinden sağlanmaktadır.
Orta-düşük yoğunluklu egzersizler, örneğin yürüyüş tamamen aerobik yolla enerji oluşumuna neden olmaktadır. Bu durumda ATP sentezi için daha çok yağlar kullanılmaktadır. Yağ asitleri yüksek yoğunluktaki egzersizler sırasında kullanılamamaktadır. Çünkü yağlar enerji sağlamak için yeterince hızla yakılamamaktadır. Ayrıca yağlar glikoza oranla tüketilen her litre oksijen başına daha az enerji saglamaktadir (yağlar 4.65 k.kal/lt O2, karbonhidratlar 5.01 k.kal/lt O2). Bu nedenle yüksek yoğunluktaki aktivitelerde yetersiz oksijen varlığında kaslann glikojeni enerji kaynagi olarak kullanabilme avantajı bulunmaktadır.
Organizmanin aerobik metabolizmayi devam ettirebilmek için oksijeni en yüksek miktarda kullandığı bir nokta oluşmaktadır. Bu durum maksimum oksijen kullammi (VO2 maks-maksimal güç) olarak bilinmektedir.
Genel olarak, egzersiz için glikoz ve yağ asitleri, egzersizin yoğunluğu, süresi, kişinin fitnes durumuna gore belli oranlarda kullanılmaktadır. Çok yüksek yoğunluk ve kısa süreli aktivitelerde ATP ve CP kullanılırken, yoğunluğu yüksek ve birkaç saniyeden fazla süren aktivitelerde anaerobik glikolizisle enerji sağlanmaktadır. Düşükten orta düzeye kadar olan aktiviteler sırasında (<%60 VO2 maks) enerji büyük ölçüde yağ asitlerinden sağlanmaktadır.
Karbonhidratlar egzersiz yoğunluğu arttıkça, temel enerji kayna*ğı olarak kullanılmaktadır .Egzersiz yoğunluğu %85-90 VO2 maks düzeyinde olduğunda glikojen temel enerji kaynağı olarak aktivite süresini belirlemektedir.
Süre
Aktivite süresi egzersiz sırasında hangi yakıtın kullanılacağını belirlemektedir. Örneğin uzun süreli egzersizlerde yağlar büyük ölçüde yakıt olarak kullanılmaktadır. Yağlar 6-10 saat süren müsabakalardan oluşan ultra dayanıklılık sporlarında enerji gereksiniminin %60-70'ini karşılamaktadır. Egzersiz süresi arttıkça, aerobik metabolizmaya olan gereksinim dolayısıyla yağ asitlerinden ATP oluşumu giderek artmaktadır. Fakat karbonhidratlar kullanılmadıkça sadece yagların metabolize edilemeyeceği unutulmamalıdır. Bu nedenle kas glikojeni ve kan glikozu süre ve yoğunluk yönünden hangi tip egzersiz yapılırsa yapılsın performansı sınırlayan bir faktördür.