Şişmanlık nedir ? Neden olur ve nasıl önlenir? Şişmanlık, depo yağlarının, yağsız vücut kütlesine oranla normal kabul edilen değerlerinin üzerine çıkmasıdır. Şişmanlık bir hastalık olmakla beraber bir çok hastalığında oluşumunda rol almaktadır. Özellikle günümüzde ölüm oranı en yüksek olan kalp damar hastalığının yanısıra diyabet, kanser, gut, safra taşı, böbrek ve pankreasta fonksiyonel bozukluk, karaciğer yağlanması gibi birçok hastalığın başlangıcında da rol oynar. Şişmanlık özellikle gençlerde utanç verici bir olay olarak algılandığı için bireyin kendisiniçirkin hissetmesine sebep olabilir. Yaşlılarda ise ağır vücudun taşınması zor olduğu için eklemlerde ağrıların artmasına yol açar. Son yıllarda dünyanın çeşitli yerlerinde yapılan araştırmalar ekonomik yönden gelişmiş ülkelerde, şişmanlık ve buna bağlı olarak hastalıkların sıklığının arttığı belirtilmektedir. Ülkemizde yetişkin erkek nüfusunun % 26,4'ü hafif, % 7,6'si ileri derecede şişmandır. Kadınlarda hafif şişmanların oranı % 38,5, şişman olanları ise % 25,6'dir. Şişmanlık kent nüfusunda köylerden daha yüksektir. NEDENLERI Şişmanlık uzun süren enerji dengesizliği sonucudur. Bunun belli başlı nedenleri 5 grupta toplanabilir; Fazla yeme, Fiziksel hareketlerin azlığı, Psikolojik bozukluklar, Metobolik ve hormonal bozukluklar Bazı ilaçlar (Örn; antidepresanlar, glikokortikoitler) ŞİŞMANLIĞIN ÖNLENMESİ Genellikle şişmanlamak kolay, zayıflamak ise güçtür. Bu nedenle şişmanlığın tedavisinden önce, önlenmesi doğrudur. Şişmanlığın önlenmesinde en önemli husus küçük yastan itibaren enerji dengesine uygun bir diyetin uygulanmasıdır. Bu ise bireyin besinlerin enerji değerleri ile enerji harcaması konusunda bilinçli olması ve enerji dengesine uygun beslenme alışkanlığı kazanması ile olur. Şişmanlığın tedavisi nasıl olur? Şişmanlığın tedavisinde en çok uygulanan yöntemler; Diyet tedavisi, Fiziksel aktivitelerin arttırılması, İlaç tedavisi, Cerrahi tedavi, Akupunktur, Hipnoz, Davranış terapisi dir. Bunların içerisinde diyet ve fiziksel aktivitenin bir diyetisyen kontrolünde beraber uygulanması şişmanlığın tedavisinde en iyi sonucu veren uygulama olarak görülmektedir. Günümüzde şişmanlık ülkemizde de özellikle masa başı islerde çalsan insanlarımızın en büyük sorunudur. Bu nedenle zayıflama sektörü özellikle İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük illerimizde oldukça rağbet görmektedir.Birçok özel zayıflama merkezleri kurulmuş ve çeşitli yöntemlerle kişileri zayıflattıklarını ileri sürmüşlerdir. Bu yöntemler arasında diyet dışında birçok yöntem ileri sürülmüş ancak bu konuda başarılı olamamışlardır. Özellikle zayıflarken en önemli konulardan biri de, kişilerin sağlıklarını yitirmemelerini sağlamaktır. Özellikle piyasada bulunan zayıflama ilâçları, çeşitli rejimler,(İsveç diyeti,Ait forte diyeti, Atkinson diyeti gibi) ve diyetisyen unvanın kullanarak bu isi yapmaya çalsan kiksilerin, insanlar üzerinde onarılması güç sorunlara yol açtıkları yapılan araştırmalarda kanıtlanmıştır. Şişmanlığın tedavisi zayıflama ve koruma olmak üzere iki bölümde ele alınmalıdır. Ancak bu yöntemle sağlıklı kalıcı bir kilo kaybına ulaşılabilir. Şişmanlığın tedavisi olarak sonuç olarak su söylenebilir; Diyetisyen kontrolünde uygulanan diyet programlarının dışında, hiçbir yöntem, ilaç, makine veya piyasada özellikle dergilerde yer alan sihirli diyetlerin bilimsel yönü bulunmamaktadır. Ve bu yöntemler ani zayıflamayla beraber ölüme kadar götürebilecek insan organizmasında onarılması güç sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu nedenle kilo vermek isteyen kişiler kesinlikle bir diyetisyen kontrolünde kilo vermeli ve diğer yöntemlere başvurmamalıdır. Zayıflık nedir ? Neden olur ve çaresi nedir? Vücut ağırlığının boy uzunluğuna oranla az olmasıdır. Bu durumda yağ dokusunun diğer dokulara oranı azdır. Zayıflık uzun süren enerji dengesizliği sonucu oluşur. NEDENLERI Diyetle alınan enerjinin harcanandan daha az olduğu veya alınan besinlerin vücut tarafından kullanılmaması zayıflığı oluşur. Bu durumda vücut harcadığı kadar enerji alarak, açığını kendi yağ deposunu kullanarak kapatır. Önemli nedenlerden biri de özellikle gençlerde yanlış uygulanan zayıflama diyetleri sonucu hastalık seklinde zayıflık oluşmasıdır. Aşırı zayıflığın şişmanlık kadar yasama süresini kısalttığı bildirilmiştir. Zayıflığın tedavisi nasıl olur ? DIYET TEDAVISI 1. Diyetin enerji değeri bireyin enerji harcamasından daha yüksek olmalıdır. 2. Protein kalitesi yüksek olmalı ve günlük miktar gereksinmeyi karşılamalıdır. 3. Enerji artısına paralel olarak enerji metabolizmasıyla ilgili vitamin ve minerallerde arttırılmalıdır. Diyette, özellikle enerji değeri yüksek, kolay sindirilebilir besinlere yer verilmelidir. Zayıflığın nedeni psikolojik ise önce psikolojik yönden tedavi edilmeli daha sonra diyete geçilmelidir.Sonuç olarak, şişmanlık ve zayıflık kader değildir. Her iki sorun da diyet uzmanları kontrolünde uygulanan programlar sayesinde sosyal, kültürel, ekonomik hayatınıza ve alışkanlıklarınıza uygun olarak düzenlenmiş diyet programlarıyla zorlanmadan çözülebilir. Dengeli beslenme nedir ? Bilimsel açıdan insanin büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak hayatini sürdürmesi için gerekli besin öğelerinin yeterli ve dengeli bir biçimde vücuda alınması olarak tanımlanabilir. Beslenme hiçbir zaman karin doyurmak anlamına gelmemelidir. Besinler çok çeşitlidir ve her çeşit besinin bileşiminde değişik miktarlarda "besin-öğesi" dediğimiz kimyasal moleküller bulunur. Besinler vücuda alındıktan sonra besin öğelerine parçalanır ve vücutta öyle kullanılırlar. İnsanın gereksinim duyduğu bu besin öğeleri; Proteinler, Karbonhidratlar, Yağlar, Vitaminler, Mineraller, Su dur. Karbonhidratlar, proteinler ve yağlar vücuda enerji veren besin öğeleridir. Normal diyet alan yetişkinlerde vücudun gereksinim duyduğu enerjinin % 50-60'i karbonhidratlardan, % 25-30'u yağlardan, % 12-15'i proteinlerden sağlanmalıdır. Bazı besinlerimiz (yağ, seker, nişasta gibi) fazla alındıklarında enerji gereksinmesi karşılanmasına rağmen bazı besinöğelerinin yetersizliği ile yine büyüme gelişme ve sağlık durumu bozulabilir.Gereğinden çok besin alarak, vücut ağırlığının istenilenin üzerine çıkarılması da sağlık bozukluklarına neden olduğu için dengesiz beslenmedir. Zayıflama diyetinin prensipleri nelerdir? Gereğinden fazla yağ dokusu enerji deposudur. Bu nedenle besinlerden alınan enerji sınırlandırılarak depo enerjisi kullanılabilir. Bu durumda alınan enerjide açık bulunacak ve vücut bunu depolardan karşılayacaktır. ILKELERI Bireyin harcadığından daha az enerji sağlanmalıdır. Protein, vitamin ve minerallerden yeterli alınmalıdır. Doyurucu ve bireyin yeme alışkanlığına yakın olmalıdır. Fiziksel hareketlerle enerji harcaması arttırılmalıdır. Bu koşullarla en uygun kilo verme hızı haftada 1- 1,5 kg. arasıdır. Normal ağırlığa gelindiği zaman bunu sürdürecek diyete aynen uyulmalıdır. Hızlı kilo verebilir miyim? Ne kadar? İdeal kilo verme hızından daha hızlı kilo vermek mümkündür. Ancak bu durum kişide onarılması güç sağlık sorunlarına yol açabilir. Şişmanlık vücuttaki yağ miktarının fazla olmasından kaynaklanıp kilo verirken sadece bu fazla olan yağ miktarından gitmesi gerekir. İdeal hızda kilo verirken bu sağlanır. Ancak hızlı kilo verirken vücut sadece yağdan değil kas ve sudan da kaybeder. Bu durum ise verilen kiloların çabuk bir şekilde geri alınmasına yol açar. Kaç ayda ne kadar kilo verebilirim? Kişi kilo verirken sağlığının bozulmaması ve verilen kiloların geri alınmaması için ideal kilo verme hızı haftada 1-1,5 kg. arasıdır. Buna göre 1 ayda verilecek kilo 4-6 kg, 2 ayda verilecek kilo 8-10 kg. arasıdır. İdeal kilo nedir ? Nasıl tespit edilmelidir? Günümüzde bir çok oran, ağırlık ve boya dayalı olarak şişmanlık durumunun saptanmasında kullanılmaktadır. İçlerinde kullanılan en geçerli oran BKI (Beden Kitle indeksi)'dir. Buna göre; KI = Ağırlık (kg) oranı <20>40 ise ağır veya morbid şişmanlıktır. İdeal BKI erkekler için 22, kadınlar için 21'dir. Menapoz sonrası ise idealBKI 25'dir. Bu değerler 19 yas üstü için geçerlidir. Ancak; ağırlığı oluşturan kas-kemik yapısı kişiden kisiye değiştiginden,BKI hesaplamasi sadece fikir vermesi açısından önemlidir. Gerçek ideal kilo hesaplamasi ancak bilgisayar analizi ile mümkündür. İdeal kiloma ulaştıktan sonra, bu kilomu koruyabilir miyim? İdeal kiloya ulaştıktan sonra kilo koruma dönemi, yine diyetisyenin gözetimi altında yapılan diyet programlarının uygulanması ile olur. Koruma dönemi kilo verme döneminden daha da önemlidir diyebiliriz. Diyetisyen, koruma döneminde kaloriyi biraz daha arttıracak ve kilonun düzenini sağlayacaktır. Artık daha çeşitli yiyecekler farklı miktarlarda yenmeye başlanacaktır. Bu dönemde diyetisyenin önerileri ile birlikte, kişiye bir ömür boyu sürdürebileceği beslenme alışkanlığı kazandırılır. Yoğun olarak çalışıyorum, nasıl diyet yapabilirim? Yoğun iş temposu içerisinde de diyet yapılabilir. Ancak kişi yiyecek alternatiflerini çok iyi bilmeli ve mutlaka öğün zamanlarını düzenli uygulamalıdır. Çünkü öğünlerin düzenli yenmesi ile metabolizma düzenli çalışacak, depo yağlar yakılacaktır. Yoğun temponuz nasıl sizden özveri istiyorsa, diyet yapmak istiyorsanız vücudunuzda sizden bu düzeni isteyecektir. Diyet programımda öğünlerin hepsini yemek zorunda miyim? Sağlıkli bir diyet sekli günlük 5-6 öğün seklindedir. Eğer verilen diyet programından daha fazla veya daha az besin tüketilirse her iki durumda da istenilen hedefe ulaşılamaz. Az yiyerek daha fazla verebilirim düşüncesi 1-2 hafta için geçerli olup daha sonra kilo verme hizi % 50-80 arasında değişen oranlarla azalma gözükür. Pasif jimnastik aletleri enerji harcatır mı? Pasif jimnastik aletleri herhangi bir kalori kaybına yol açmaz. Pasif jimnastik aletleri zayıflamamıza yardımcı değildir. Sadece kilo verirken oluşan sarkmaları önlemek vücudu toparlamak ve cm. olarak incelmek için gereklidir. Kilo verince yüzüm veya bedenimin üst kismi da incelecek mi? Veya Sadece kalça ve basen bölgem incelir mi? Diyetle kilo verme işleminde zayıflamaya gelen kişi sadece belirli bir bölgesinden değil vücudun genelinden incelme gösterir. Ancak yağların biriktiği yerler ve genetik yapı bu iste önemli yer tutar. Eğer, genetik olarak basen kısmında daha fazla yağ birikmesi var ise, bu bölgenin tamamen incelmesi söz konusu değildir. Fazlalıklar gider ama sekil aynen kalır. Su zayıflatır mı? Su aç karnına mı yoksa tok karnına mı içilmelidir? Su içmek diyet dışında da insan hayatında önemli bir yer tutmalıdır. Günde 8 bardak (2 lt.) su içilmesi gerekir. Suyun zayıflatma özelliği yoktur. Yalnızca geçici tokluk hissi yarattığından, yemeklerden önce 1-2 bardak kadar su içilmesi tavsiye edilir. Yemeklerle beraber veya sonra alınması hazmı zorlaştıracağı için yemekten yarim saat kadar önce alınması gerekir. Günde kaç bardak çay, kahve içebilirim? Günde 1-2 fincan kahve veya 3-4 fincan çay içilmesinin herhangi bir zararı yoktur. Ancak fazla alınması içerdiği kafeinden dolayı zararlıdır. Kafein miktarının bağırsaklarda fazla birikmesi safra asitlerinin atılmasını engellediğinden yağ yapımını hızlandırır. Çünkü atılamayan safra asitleri safra kesesine dönerek kolesterol sentezini hızlandırır. Ayrıca çay, kahve, kola gibi içeceklerin fazla alınması selülit problemine yol açar. Zayıflarken etlerim sarkar mi? Zayıflarken kişinin vücudunun sarkması genetik yapıyla beraber, bulunduğu kilo ile de bağlantılıdır. Eğer ağır şişman ise 20-25 kg. vermesi gerektiği için bu kilo verildiği zaman sarkma problemiyle karşılaşılabilir. Bunun tek çözümü aktif ve pasif jimnastiktir. Koruma dönemini yapmasam olmaz mi? Kilo verme programının en önemli devresi olup ancak en az değer verilen safhası kilo koruma dönemidir. Eğer bu dönem büyük bir disiplin altında geçirilmezse verilen kilolar çok çabuk bir şekilde geri alınır. Periyodik bir şekilde takip edilmelidir. Ya da koruma döneminde ne yapiliyor? Kilo verme programının en önemli devresi olup ancak en az değer verilen safhası kilo koruma dönemidir. Eğer bu dönem büyük bir disiplin altında geçirilmezse verilen kilolar çok çabuk bir şekilde geri alınır. Periyodik bir şekilde takip edilmelidir. Eski beslenme alışkanlıklarıma döndüğüm zaman ne olur? Diyet programlarının kilo verdirmekten önceki en önemli görevi kişiye sağlıklı bir beslenme alışkanlığı kazandırmaktır. Eğer diyet programından sonra size kilo aldıran kötü beslenme alışkanlıklarınıza geri dönerseniz tekrar o kiloları geri alırsınız. Ancak bu demek değildir ki hayat boyu diyet yapacaksınız. Eğer hayat boyu ideal kilonuzda kalmak istiyorsanız, sadece diyet programındayken elde ettiğiniz pratik birkaç bilgiyi sağlıklı beslenme alışkanlığı tarzını, hayatınıza adapte etmelisiniz. İçki içilebilir mi? Kaç kadeh ve hangisi tercih edilmelidir? İçki diyet zamanı haricinde olduğu gibi diyet zamanında da insan vücudunu tahrip etmeye devam eder. Düşünce yeteneğini elden alır. Bu sebepten dolayı Normal dönemde olduğu gibi içkinin kullanılmamasını tavsiye ederiz Sebze yemekleri ve eti hep haşlanmış olarak mi tüketmeliyim? Et veya etli yemeklere yağ konulmamalıdır. Eti tek başına tüketeceksek haşlama veya ızgara tercih edilmelidir. Eğer etli sebze yemeği ise yağ ilave edilmemeli, etin yağı ile pişirilmelidir. Sebze yemekleri ise kesinlikle 1 kg. sebzeye 2 Tatlı kaşığı sıvı yağ orantısı ile pişirilmelidir. Çünkü her ne kadar diyet yapıyor olsanız da vücudun bu yağa ihtiyacı vardır. Yemeklerin ölçüsü gramla mı yoksa göz kararı mı olmalıdır? Yemeklerin ölçüsünü tabii ki gramla yaparsanız daha iyi sonuç alırsınız. Ancak 3-5 gr. fark etmez. Ergenlik döneminde diyet yapılır mı? Nelere dikkat edilmelidir? Ergenlik dönemindeki insanların kilo vermeleri diyetten çok spor ile sağlanmalıdır. Yas itibariyle bu durumdakiler asi bir yapıya sahip olduklarından agresif davranışlar sergileyebilirler. Eğer ağır şişman ise diyet tedavisine başlamalı, çok fazla kilosu yok ise daha çok spora yönlendirilmelidir. Enerji harcaması onları rahatlatacaktır. Diyet listesi kalorisini nasıl hesaplanır ? Diyetin kalorisi, kişinin boy, yaş, kilo ve cinsiyet gibi kriterlerine bakılarak hesaplanan baz alınır. Bunlar Metabolizma hızına göre ayarlanır. Diyet yaparken aktivite yapmalı mıyım? Diyet yaparken en önemli şeylerden biri de kişiye hareket etme alışkanlığı kazandırılmasıdır. Bu hem diyet sırasında hem de diyet sonrasında önemlidir. Zayıflamak için soda içilir mi? Soda kilo verdirmek yerine vücuttaki dengeyi bozarak kilo alımına sebep olur. Hazmı kolaylaştırdığından ve içindeki fazla tuz miktarı nedeni ile kan şekerini oynattığından metabolizmayı bozarak çabuk acıkılmasına sebep olur. Tuz kullanımı ne ölçüde olmalı veya tuz tamamen kesilmeli mi? Fazla kullanılıyorsa azaltılmalı ancak tamamen kesilmesine de gerek yoktur. Fakat selülit, tansiyon gibi sorunlar varsa tamamen kaldırılmalıdır. Öğün araları kaç saat olmalıdır? Tüm öğünler arası 2,5 - 3,5 saat kadar olmalıdır. Ve yeme işlemi yatmadan 2 saat önce sona erdirilmelidir. Multivitaminler kilo yapar mi? İştah açar mi? Diyetteyken alınan multivitaminler kilo almamıza sebep olmaz, yalnızca multivitaminler içinde bulunan B grubu vitaminler yüzünden iştahınızın açılmasına neden olabilir. Ancak diyette değilseniz almanız gerekenden fazla miktarda yağ vücudunuza alıyorsanız, B grubu vitaminleri yağ depolanmasını hızlandırdığından kilo almanıza sebep olabilir. Çünkü diyette iken sadece vücudun gereksinimi kadar aldığınız için B grubu vitaminleri kilo almanıza sebep olmaz. Diyette iken vücudumun yağ alması gerekir mi? Diyet yaparken de vücudun belirli oranda yağ miktarına ihtiyacı vardır. Aksi takdirde bu ihtiyaç giderilmezse vücut oto kontrol sistemini harekete geçirerek karbonhidrat ve proteinlerden yağ sentezler ve bu yağ kollestrollü yağ olarak bilinen tereyağından bile fazla kolesterol içerir. Şok diyetler hangi sıklıkta yapılabilir? Şok diyetler haftada iki günden fazla ve ayda iki defadan fazla yapılmamalıdır. Aksi takdirde hem sağlığımız bozulacak hem de kilo vermemiz yavaşlayacaktır. Mucize diyetlere inanmalı mıyız? Mucize diyetler hızla kilo verdiren ancak verdirirken sadece yağdan kaybetmenize neden olmayan kas ve su kitlesinden de kaybetmenize neden olan sağlıksız diyetlerdir. Bu diyetler uzun süre yapıldığında vücut elindeki yağı enerji kaynağı olarak tutarak dışarıdan aldığı az miktardaki karbonhidrat ve proteini yağa çevirerek enerji olarak kullanır. Bunun sonucunda ise sağlıksız zayıflamaktan dolayı özellikle kalp rahatsızlıkları olmak üzere vitamin yetersizliklerinden oluşan rahatsızlıklar, halsizlik yapmakta hatta ani ölümle sonuçlanacak durumlar oluşabilir. Diyetin dışına çıkıldığında diğer bir öğünden azaltmak veya ertesi günün yiyeceklerinden eksiltmek doğru mudur? Bu bir futbol hakeminin yanlışlıkla bir oyuncuya kırmızı kart göstermesinden sonra, bunu düzeltmek için karsı takımdan bir oyuncuya kırmızı kart göstermesine benzer. Diyetin dışına çıkıldığında diyetisyenin haberi olmadan değişiklik yapmak veya azaltmak sakıncalı olur.
Ben de birşey sormak istiyorum benzer konu olduğu için buraya yazayım yeni konu açmayayım. Örneğin günde 2500 kalori alması gereken birisinin 1200 kalori protein, 800 kalori karbonhidrat, 500 kalori de yağ alması gerektiğini düşünelim. Diyet sırasınde örn. 400 kalori az alması gerekirse bu 400 kaloriyi nereden kesmesi lazım? Tamamını yağdan kesmeye çalışmak hata olur sanırım. Bunun belirli yüzdeleri var mı? Teşekkürler..
Güzel bir yazı. Baya bilinçlendiriyor insanları. Ancak VG yapanlar için bir diyet programı değil. %15 protein alımı diyor ki bu çok az.
