Proteinlerin Vücutta Kullan
ılması
*
Sindirimi:
İ
lk olarak, proteinlerin peptid bağları, midede pepsin ve hidroklorik asit etkisiyle parçalanır.
Pepton denilen küçük moleküller oluşur. Sütte bu işlemi renin enzimi yapar.
Peptonların ince bağırsakta, pankreastan salgılanan tripsin ve kemotripsin, enzimleri ile peptid bağları tamamen çözülür ve aminoasitlere ayrılırlar.
Aminoasitlerin emilme işlemi, ince bağırsaklardan basit geçiş yoluyla olur.
* Metabolizması:
- Kana geçince aminoasitler hücrelerde proteinleri yaparlar.
- Vücut için gerekli hormonlar, enzimler ve antikorlar
ı oluştururlar.
- Aminoasitlerin amin grubu ayrışınca oluşan moleküller vücudda protein yapımı dışında kullanılırlar.
Bunlar; enerji, karbonhidrat ve yağa dönüşürler.
Dokudaki proteinlerle kandaki proteinler arasında denge vardır.
Kandaki proteinlerin düzeyleri yeterli protein alınıp alınmadığını gösterir.
Proteinlerden amin grubunun ayrılmasıyla üre oluşur ve idrarla dışarı atılır. Protein yıkımı ile açığa çıkan kreatinin ve azotlu öğeler de idrarla dışarı atılırlar.
Böbrek rahatsızlığı olduğunda kreatinin ve kan üre azotu kanda birikirler. Değişik hastalık tabloları ortaya çıkarırlar.
Protein Gereksinimi
Yiyeceklerle al
ınan protein ile atılan arasında bir denge vardır.
Günlük protein gereksinimleri hesaplanırken büyüme, cinsiyet ve aktivite gözönüne alınmalıdır. Örneğin 1 yaş için Kg başına 2.1 gram, 10 yaş için Kg başına 1.35 g, yetişkinler için Kg başına 1 g yeterlidir. Erken doğmuş prematürelerde ise kilogram başına 4 gram protein gerekebilir.
Bazı durumlarda ise protein gereksinimi artar. Bunları üç şekilde sıralayabiliriz;
- Gebelik ve emziklilikte 6-15 g eklenir,
- Hastalıklarda özellikle yanıklarda,
- Enerji dengesinin iyi olmadığı durumlarda,
- Yemeklerin pişirilmesi ve yenmesi sırasındaki kayıplar düşünülüp protein gereksinimi ona göre ayarlanmalıdır.
Protein Yetersizli
ği
Protein eksikli
ğinde vücut kendi dokularını kullanır. Sonuçta büyüme durur, ağırlık azalır.
Ayrıca, vücudumuzda doku, hücre, enzim gibi protein kapsayan tüm elemanların etkinliği azalır veya kaybolur. Hastalıklara yakalanma riski artar.
Protein kaynağı olan gıdaların pahalı olması ve zor bulunması nedeniyle, en az bir miktar ile yüksek etkinlik sağlanılması istenilmekteyse, iyi kalite protein alınmalıdır.
Özellikle büyüme ve gelişme döneminde, protein gereksiniminin yüksek olduğu çocukluk çağında, yetersiz ve/veya düşük kalite protein alınması önemli sorunlara neden olmaktadır.
Proteinin kısıtlı alınmasına karşın, kalorisi yüksek olan şeker, nişasta ile beslenenlerde kuvaşiorkor hastalığı belirir.
Kalorinin proteine göre daha kısıtlı alınması durumunda ise marasmus hastalığı oluşur.
Ülkemizde sıklıkla, protein eksikliği enerji eksikliği ile birlikte görülür.
0-6 yaş arası eksik protein alımı henüz beyin gelişiminin tamamlanmadığı devre olduğundan zeka geriliğine yol açabilir. Protein kan hücreleri ve hemoglobin için degereklidir
ALINTIDIR.
yazar
M.arif AKŞİT hocamıza burdan saygılar.
kaynaklar
Medical Clinics of North America.
Volume 72 , Number 6 , WB Saunders Company,
1988.
Medical Clinics of North America,
Number 1,1989.
SENCER, E.;
Beslenme ve Diyet. İstanbul, 1991
