SERBEST TESTOSTERON VE BAGLI TESTOSTERON
Sadece cok kucuk miktar testosteron serbest haldedir ve sadece serbest testosteron androjen reseptorlerine baglanabilir. Geri kalan buyuk kisim dolasimda proteinlere bagli haldedir. Bu proteinler; SHBG (seks hormone binding globulin- cinsel hormona baglanan protein) ve albumindir. Albumin gecici olarak hormonun is gormesini engeller.
Steroid hormonlar albuminden cok shbg'ye baglanmaya yatkindirlar (1,000 defa daha fazla). Ama albumin de shbg'ye gore 1,000 defa daha fazla miktarda oldugu icin hormonlar iki proteine de hemen hemen esit miktarlarda baglanirlar. Erkeklerde testosteron normal olarak; %45 shbg'ye bagli, %53 albumin'e bagli ve kalan %3 serbest haldedir. Kadinlarda serbest testosteron orani daha da dusuktur; asagi yukari %1 kadar. Baska bir protein olan ABP (androgen binding protein veya androjene baglanan protein) ureme sisteminde androjen aktivitesini dengede tutar ama sadece bu sistemde bulundugu icin kas gelismesi konusunda onemli degildir.
Dolasimdaki serbest testosteron miktari istenen etkilerin elde edilebilmesi icin cok onemli bir faktordur. AAS'lerin cogu testosteronun sentetik olarak biraz degisik hale getirilmesi ile elde edildigi icin, ortaya cikan molekullerin kan proteinlerine baglanma egilimleri de normal testosterona gore farklidir. Degisik AAS'lerin bu proteinlere baglanma egilimleri buyuk farkliliklar gosteriyor. Mesela Proviron (1-methyl dihydrotestesterone) testosteron'a kiyasla shbg ile baglanmaya cok daha yatkindir (19). Bunun tam tersine, Mibolerone (7, 17 dimethyl-nandrolone) ve Bolasterone (7, 17 dimethyltestosterone) shbg'ye tamamen duyarsizdir (belki de bu nedenle bu ikisi cok guclu androjenlerdir).
Vucuttaki shbg miktari sabit degildir ve bazi etkenlerle degistirilebilir. Bu etkenler icinde en onemlileri dolasimdaki estrojen ve tiroid miktaridir. Genellikle bu hormonlarin miktari azaldikca shbg'nin de azaldigi, ve hormonlar yukseldikce shbg'nin de arttigi gorulur.
Yukselen androjen miktarinin shbg'yi azalttigi izlenmistir. Bu etki 1989'da Almanya'da yapilan bir gozlemde acikca tespit edilmistir; oral (agizdan alinan) 0.2/kg miktarinda stanozolol (Winstrol) alan deneklerde 3 gun icinde shbg'nin %50 azaldigi gorulmustur (20). Benzer sonuclar enjekte edilen testosterone enanthate ile de gorulmustur ama Winstrol'un bu etkisi mg basina cok daha fazladir. Alis seklinin bu sonuca buyuk etkisi oldugu muhtemel, cunku oral ve transdermal (deri bandi kullanilarak dolasima karisan) estrojen verilen deneklerde bu fark gorulmustur (21). Agiz yoluyla alinan estrojende shbg'nin azalmasinin sebebi shbg'nin karacigerde sentezlenmesi (ve agiz yoluyla alinan steroidlerin karacigeri zorlamasi-mesgul etmesi) olabilir. Enjekte edilen steroidlerin bu etkiyi gostereceklerini varsaymamak lazim.
Baglanma proteinlerinin seviyesini azaltmak, serbest testosteron miktarini arttirmak icin tek yol degildir. Bu proteinlere baglanma egilimi yuksek olan AAS'ler bu proteinlere oncelikle baglanarak daha buyuk miktarda testosteronun serbest halde kalmasina sebep olabilirler. Bazi AAS'lerde- mesela Proviron ve dihydrotestosteron ve oral Turinabol (chlorodehydromethyltestosterone)- bu etki guclu sekilde gorulur. Eger degisik AAS'ler kullanilarak serbest testosterone miktari degistirlebiliyorsa, bazi AAS'lerin digerlerinin etkisini arttirmasi da sozkonusu olabilir. Mesela Proviron'un anabolik etkisi cok azdir ama shbg'ye baglanma egilimi cok yuksek oldugu icin beraberinde alinan diger AAS'lerin anabolik etkisini yukseltebilir.
Burada yazilanlara bakip baglanma proteinlerinin hic bir ise yaramadigi sonucuna varmamaliyiz. Vucudumuzdaki dogal cinsel hormonlarin (estrojen-testosteron-DHT) tasinmalari ve islevlerini yerine getirmeleri icin gereklidirler. Bu proteinler steroidlerin cabucak indirgenmelerine (bozulmalarina-parcalanmalarina) engel olurlar ve boylece sabit hormon seviyesini mumkun kilarlar. Hormonlarin butun vucutta kullanilabilmesini saglarlar. Yakin zaman once steroidlere hassas hucrelerde shbg reseptorleri oldugunun bulunmasi (shbg-r) bu proteinin bilmedigimiz baska islevleri de oldugunu gosteriyor. Bunu gozonunde bulundurmakla beraber, serbest haldeki AAS miktarini arttirmanin hormonun etkisini de arttirdigi bir gercek.
(19) Endocrinology 114(6):2100-06 1984 June, "Relative Binding Affinity of AAS…" Saartok T, Dahlberg E; Gustafsson JA
(20) SHBG Response to the AS Stanozolol; Evidence for its Suitability as a Biological Androgen Sensitivity Test J Clin Endicrinol Metab 68:1195,1989
(21) 22 Weeks of transdermal estradiol increases shbg in surgical menopausal women. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol
kaynak :dh seminerz.
Son düzenleme: 22 Ekim 2012