Besinsel Destekleyiciler (Soru ve Cevaplar) Sporcuların destekleyicileri kullanması neden bu kadar önemli? Birçok ülkede, besinsel destekleyicilerin üretimi hükümetler tarafından yeterli şekilde düzenlenmemekte. Bu, ürünlerin gerçek içeriğiyle paket ya da kutu üzerinde yer alan içerik arasında farklar olabileceği anlamına geliyor. Kimi durumlarda, kutunun üzerinde bulunan listede yer almayan ve uluslararası düzenlemelerce doping olarak kabul edilerek yasaklanmış olan bir madde ürünün içinde bulunabilir. Araştırmalardan elde edilen bilgilere göre, sporculara satılan besinsel destekleyicilerin %20’ lik bir kısmında, kutunun üzerinde belirtilmemiş fakat pozitif doping testine yol açabilecek madde/maddeler bulunabilmekte. Pozitif doping testi sonuçlarının azımsanmayacak bir bölümü de bahsedilen ürünlerin bilinçsiz ve yanlış kullanımına bağlı. Devlet kontrolünün sıkı ve zorlayıcı olması sorunu tamamen çözer mi? Besin destekleyicilerinin üretimi gerektiği gibi düzenlense ve bağlayıcı kurallar konsa bile, yasak maddeler -bilinmeden ya da bilinçli olarak- bu ürünlere karışabilir. Sonuç olarak sporcular, hiçbir zaman, kullandıkları ürünün yasak madde içermediğinden %100 emin olamazlar. Destekleyicilerin kullanımıyla ilgili olarak Dünya Anti-Doping Ajansı (WADA)’ nın tutumu ne yöndedir? WADA’ nın görüşü, uluslararası düzeyde faaliyet gösteren sporcular için iyi bir beslenmenin çok önemli olduğu yönündedir. Bunun yanında WADA, söz konusu destekleyicileri, kendilerine sağlayacağı gerçek yararlar ya da yasaklı maddeler içerip içermedikleri hakkında yeterli bilgisi olmadan kullanmaya istekli sporcular konusuyla yakından ilgilidir. Sonuç olarak, etiketinde yetersiz bilgi içeren bir ürünü kullanmış olmak, pozitif doping testi durumunda geçerli bir savunma olarak kabul edilmemektedir. Sporcular, destekleyicilerin içinde yasaklı madde bulunma ihtimalini ve bu konuda kesin olarak kendilerinin sorumlu olduğu gerçeğini akıllarında tutmak durumundadırlar. 2000 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC)’ ne bağlı sporcu komisyonu, yayınladığı yukarıdaki esasları destekler nitelikteki kararda: ‘’Tüm dünyadaki sporcuları uyarmak isteriz ki, son elde edilen bulgular, besin destekleyicilerinin halen yasak olan maddeler için pozitif doping testine yol açacak maddeler içerebildiğini göstermektedir. Buna ek olarak, komite olarak, bu ürünlerin kullanımına bağlı olarak vücutlarında tespit edilen ilaçlarla ilgili olarak tüm sorumluluğun sporculara ait olduğu prensibini tamamen desteklediğimizi bildiririz’’ şeklinde görüş bildirmiştir. Sporcu, destekleyicilerin kullanımına bağlı olarak pozitif doping testiyle karşılaşırsa ne olur? Kesin sorumluluk prensibine göre, sporcular, vücutlarında tespit edilen her türlü madde ve ilaçtan sorumludurlar. Maddenin vücuda nasıl girdiğinin bu kural açısından önemi yoktur. Test sonucu pozitif gelen sporcu diskalifiye edilecek ve ilgili kurallar gereği cezalandırılacaktır. Sonuç olarak, tüm sporcular ağız yoluyla aldıkları herşeyden sorumludurlar. Sporcunun destekleyicileri kullanmaya gerçekten ihtiyacı varsa ne olur? Besinsel destekleyicilere ihtiyacı olduğunu düşünen bir sporcunun öncelikle yapması gereken şey, ihtiyaçlarının normal besinlerle karşılanıp karşılanamayacağı konusunda profesyonel tavsiye almak amacıyla spor bilimleri konusunda yetkin bir spor diyetisyeni ya da spor hekimine başvurmaktır. Bahsedilen profesyonel şahısların tavsiyesi destekleyicilerin kullanımı yönünde ise, sporcunun ihtiyaçlarına uygun ve sağlığı açısından güvenli bir ürün kullanılmalı ve sporcu, destekleyici ürünü kullanmaya başlarken kesin sorumluluk prensibini doğru olarak anlamış ve kabul etmiş olmalıdır. 2003 yılında, IOC’ ne bağlı Beslenme Çalışma Grubu’ nun sporcuların besin destekleyicilerini kullanmalarıyla ilgili tutumunu belirttiği açıklamada: ‘’Sporcular, besinsel destekleyici ürünlerin gelişigüzel kullanımı konusunda dikkatli olmalıdır. Yiyecek alımı veya seçeneklerinin kısıtlandığı durumlarda vücudun gereksinim duyduğu besin öğelerini içeren ürünlerin yararı olmasına rağmen, bu yaklaşım, normalde sadece kısa süreli uygulanması gereken bir seçenek olmalıdır. Destekleyicilerin kullanımı, yanlış yiyecek seçimlerini ve yetersiz beslenme düzenini telafi etmez. Söz konusu ürünleri ya da spor yiyeceklerini kullanmayı düşünen sporcular, bunların verimlerini, maliyetlerini, sağlıkları ve performansları üzerindeki olası olumsuz etkilerini ve pozitif doping testine yol açma ihtimallerini değerlendirmelidirler’’ denmektedir. Sporcuların, destekleyicilerle ilgili bilmeleri gereken diğer noktalar nelerdir? Üreticilerin çoğu, ürünleriyle ilgili, geçerli bilimsel çalışmalar tarafından desteklenmeyen iddialarda bulunmakta ve tüketiciyi olası yan etkiler konusunda nadiren bilgilendirmektedir. Besinsel destek endüstrisi, firmalar için bir para kazanma ortamıdır ve sporcular, pazarlama stratejileriyle gerçekleri ayırabilmek için gerekli yardımı almalıdırlar. Destekleyici ürün kullanacak olan bir sporcunun, iyi bir ismi olan, uygun üretim teknikleri kullanan uluslararası ilaç firmalarının ürünlerini tercih etmesi önerilir. Sporcu, daha fazla bilgi almak için üretici şirketle bağlantı kurabilir ya da tercihan doktorundan kendisi için bunu yapmasını isteyebilir. Genel bazı uyarılar olarak: - Tanıtımlarında ‘kas geliştirici’ ya da ‘yağ yakıcı’ özellikleri olduğu iddia edilen ürünler, anabolik ajan ya da uyarıcılar gibi yasak maddeler içerme ihtimali yüksek ürünlerdir. - ‘Bitkisel’ ya da ‘doğal’ ibareleri, ürünün kesin olarak ‘güvenli’ olduğu anlamına gelmez. - Besin destekleyici ürünlerde yer alabilen bazı yasak maddeler; - Dehydroepiandrosterone (DHEA) - Androstenedione/diol (’19’ veya ‘nor’ ibarelerini içeren çeşitleri dahil) - Ma huang - Ephedrine - Amphetamine (Ecstasy gibi ilaçlarda da bulunmaktadır) - Vitamin ve mineraller tek başlarına yasak değildirler ancak sporcuların ismi olan markaları tercih etmeleri ve diğer maddelerle karışım halinde satılan ürünlerden kaçınmaları önerilir. - Karaborsa veya etiketsiz ürünler özel dikkat gerektirir; sporcular, kaynağını bilmedikleri hiçbir ürünü, antrenörleri ya da sporcu arkadaşları tarafından önerilse dahi kullanmamalıdırlar. - Besin destekleyici ürünleri internet yoluyla alıyorlarsa, sporcular, iş yeri adresi olarak sadece posta kutusu belirten ya da yerlerinin belirlenmesine olanak sağlamayan (elektronik posta adresi gibi) bilgiler dışında herhangi bir bağlantı bilgisi yayınlamayan firmalardan kaçınmalıdırlar. Not: Bir sporcu yukarıda belirtilen tüm uyarılara bağlı kalsa dahi, besin destekleyici ürün kullanımının pozitif doping testi sonucuna yol açmayacağının herhangi bir garantisi yoktur. Destekleyici kullanımına bağlı gelişen problemlerin en aza indirgenmesi için ne yapılmakta? WADA, yakın geçmişte, Kanada Sporda Etik Merkezi, Kanada Olimpiyat Komitesi ve ‘Sport Canada’ teşkilatları ile işbirliği yaparak, Montreal’ de, besin destekleyicilerinin sporcular tarafından kullanımı ve suistimalinin tartışıldığı bir sempozyum düzenledi. Spor ve anti doping organizasyonlarından, tıbbi ve bilimsel alanlardan, hükümet ve endüstri kuruluşlarından gelen temsilcilerin, üst düzey sporcu ve antrenörlerle gerçekleştirdikleri istişareler sonucunda, kısa, orta ve uzun vadede uygulanması gerekenlerle ilgili bazı tavsiye kararları ortaya çıktı: - ‘Besin destekleyicileri’ kavramının genel kabul gören bir tanımının yapılması; - Hangi destekleyici ürünlerin sporcular tarafından kullanıldığını ve yine hangilerinin ne sebeplerle hatalı kullanıldığının belirlenmesi için koordineli bir araştırma programının başlatılması; - Destekleyicilerle ilgili güncel ve güvenilir tüm bilgilere ulaşılmasının sağlanması için bu ürünlerle ilgili dünya çapında bir bilgi bankası oluşturulması; - Üretici endüstri tarafından da desteklenebilecek bir ürün test ve belgelendirme programının planlanması; - Endüstrinin, ürün kalitesinin artırılması, kontaminasyonun en aza indirilmesi ve doğru etiketlemenin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla bir oto-kontrol programı yerleştirmeyi kabul etmesi. Getirilecek katı standartların ve üçüncü şahıslar tarafından gerçekleştirilecek bağımsız denetleme ve monitörizasyonun, bu programın önemli unsurları olması; - Hükümetler tarafından, üretici endüstri üzerinde, bu firmaların halk sağlığı, tüketicinin korunması ve eğitim konularındaki sorumluluklarına yönelik kontrol düzenlemeleri oluşturulması; - Bu tavsiye kararlarının somut olarak ve koordineli bir şekilde hayata geçirildiğinden emin olunması amacıyla, 2004 yılında bir takip sempozyumu düzenlenmesi. Bahsedilen sempozyum ve tavsiye kararlarıyla ilgili bilgi, www.wada-ama.org adresindeki WADA internet sitesinde yer almaktadır. Sporcular, destekleyicilerle ilgili daha fazla bilgiye nereden ulaşabilirler? Bilgi için başvurulabilecek en uygun yer, sporcunun yaşadığı ülkede bulunan anti doping teşkilatıdır. Bu teşkilatların birçoğunun internet sitelerinde besin destekleyici ürünler hakkında bilgiler yer almaktadır. Bu sitelerden bazıları: Norveç Anti-Doping Teşkilatı www.antidoping.no Avustralya Spor Enstitüsü www.ais.org.au/nutrition/supp.htm Avustralya Spor İlaçları Ajansı www.asda.org.au İsviçre Anti-Doping Komisyonu www.dopinginfo.ch Kanada Sporda Etik Merkezi www.cces.ca Japonya Anti-Doping Ajansı www.anti-doping.or.jp Hollanda Doping Olayları Merkezi www.necedo.nl Yeni Zelanda Spor İlaçları Ajansı www.nzdsa.co.nz Güney Afrika İlaçsız Spor Enstitüsü www.drugfreesport.org.za Birleşik Devletler Anti-Doping Ajansı www.usantidoping.org Birleşik Krallık Resmi Sitesi www.uksport.gov.uk Kaynak: WADA (World Anti-Doping Agency) resmi sitesi
mrb Güçlü adam... güzel hazırlamışsın... ama onlar kendileri çıkartıp, kendileri yasaklıyorlar, olmuyor... şimdi ne moda; "ephedra-free", "prohormone-free", yani o yok, bu yok... saygılar...
