PROTEİNLER
Proteinler organizmaların gereksinimi olan besin maddelerinin en önemli gurubunu oluştururlar.Karbonhidratlar aktüel enerji taşıyıcı,yağlar rezerv maddeleri,proteinli maddeler ise organizmanın temel yapı taşıdır.Besinlerden alınan protein yanlız hücrelerde vucud için özel doku ve organ proteinleri yapı taş olarak kullanılmnaz.Hormon ,enzim ve bağışıklık maddeleri içinde hammedde olarak görev almaktadır.Yani proteinler metabolizmada doğrudan rol oynar.Organizmada çok değişik proteinler bulunur.Bunlar yanlız cinse özel değil aynı cinsler arasında organlarada özeldir.Yani aynı organizmada çeşitli organlardaki proteinler birbirlerinden farklıdır.
Proteinlerde yağ ve karbonhidratlardaki aynı elemenlar,karbon,hidrojen ve oksijen bulunur.Fakat proteinlerde katrakteristik olarak azot ve bazende kükürt vardır.Proteinler yapı taşları olan aminoasitlerin bir araya gelmesi ile oluşan büyük melokllü bileşiklerdir.22 farklı amino asidin değişik kombinasyonu ile ile tabiatta milyarlarca değişik protein sentez edilmektedir.
Esansiyel aminoasitle vucudun kendisinin imal edemeyip dışarıdan besinlerle almak zorunda olduğu amino asitlerdir.Bunlar; valin,İzoloysin,Löysin,Fenilalanin,Triptofan,Lisin,Metiyonin ve trionin dir.
Organizmanın protein ihtiyacı daha çok esansiyel aminoasitler üzerine kuruludur.Bir proteinin Biyolajik değeri yani yani besleyici değeri bileşimindeki amino asit türünr bağlıdır.Biyolajk değer: sindirim kanalından emilen vucud proteinine dönişme oranıdır.Yani biyolojik değer besin oroteininin ,insan vucudu proteinine ne kadar çabuk değişebileceğinin ölçüsüdür.En yüksek değere sahip prortein yumurta akı proteinidir.Yumurta akı proteininin biyolojik değeri 100 olarak kabul edilir ve diğer proteinler buna oranlanır.
Bazı besinlerdeki proteinlerin biyalojik değerleri
BESİN BİYOLOJİK DEĞER
Hayvansal kaynaklı
Yumurta 100
Ak 98
Sarı 95
Tüm 85
Süt 75
Sığır eti 76
Peynir 75
Bitkisel kaynaklı
Soya fasülyesi 40
FasülyeMısır 50
Buğday 65
Nohut 65
Mısır gevreği-Süt 85
Ekmek 53
EKmek -peynir 76
Proteinlerin organizmadaki fonksiyonları
1-Vucud dokularının onarım ve yapımında kullanılmak(Önce onarım sonra büyümede kullanılır.
2-Enzim hormon gibi yaşamsal olayları düzenliyen kimyasal regülatörlerin bileşimine girmek
3-Vucuddaki asit baz dengesini normal dengede tutmak için tampon vazifesi görmek
4-Kalıtsal faktörler için kromozom ve genlerin yapısında bulunmak
5-Kasların kontraksiyonunda görev almak
6-Hücrelerle hücreler arası sıvılar arasında besin unsurlarının değişimine yardım ederek ödemlere sebebiyet veren sıvıların anormal bir şekilde toplanmasına engel olmak
7-Enerji veren diğer besin unsurları(Karbonhidret ve yağ)yeteri kadar alınmazsa veya diyetle fazla protein alınırsa enerji sağlamak
Spocu beslenmesinde günlük protein gereksinimi
Vucuda alınan proteinler sindirim sisteminde aminoasitlere kadar parçalanırlar.Bu amino asitler yukarda bahsettiğimiz işlevlerde kullanılmaktadır.Sporcuların,spor yapmayan kişilere göre daha gelişmiş bir vucud yapısına sahip oldukları bir gerçektir.Kasların yapısını proteinler oluşturut.Buda sporcuların daha fazla protein almaları gerekyiği fikrini doğurabilir.Ancak kasların %70 i sudur.Su dışındaki ağırlığın ancak yarısını proteinler oluşturur.
Kaslardaki protein oranını koruyabilmel için günlük kullanılan protein kadar alınması gereklidir.Günlük kas çalışmasındaki artışla birlikte protein gereksinimide artat.
Sağlıklı bireylerde her kilogram vucud ağırlığı başına 0.8-1.1 g protein yeterli ikensporcularda bu oran 1.5-2 grama kadar yükselir.Yani günlük alınması gereken enerjininb %15-20 sinin proteinlerden karşılanması gerekir.Büyüme çağındaki genç sporcular yanlız kas kuvvetlenmesi için değil büyümeleri içinde proteine ihtiyaç duyduklarından günlük enerjinin %25 ine kadar protein alabilirler.Demekki kuvvet gerektiren spor dallarında yarışmacılar vucud ağırlıklarının her kg için 2-3 g protein ,çabukluk isteyen spor türleri ile dayanıklılığın önemli olduğu spor dalları için de 1.5-2 g protein yeterlidir.
Özellikle kuvvet gerektiren spor dallarındaki sporcuların birçoğu protein gereksinmelerini protein tozları alarakmjarşılama eğilimindedirler.Günde 4-6 saaytlik ağır antereman döneminde ,sporcununyeterli yiyecek tüketemediği durumlarda protein tozları pratik bir çözüm olmaktadır.Ancak enerjinin besin öğelerine dağılım dengesini korumak için rotein tozlarının gelişi güzel kullanılması önerilmez
Proteinlerin kas gelişimine etkileri
Sporculer arasında en yaygın inaçlardan biriside Protein bakımından zengin yiyeceklerin(Özellikle hayvansal kaynaklı) vucud kas kitlesinde artışa neden olacağıdır
Diyetle alınan proteinler,kas kitlesinin gelişimi için gerekli aminoasitleri sağlarlar.Ayrıca insan vucudu mevcut proteinlerin yıkımından ortaya çıkan aminoasitleri tekrar kullanabilme yeteneğinede sahiptir.Örneğin 75 kg vuvud ağırlığına sahip bir kişi günlük diyetle 100 g protein aldığında ,vucudu 400 g protein sentezler.Bu nedenle kas kitlesinin gelişimi için gerekliprotein oldukça azdır.Bu konuda yapılan araştırmalarda anteremanlara yeni başlama dönemlerinde vucud kas gelişimi ilave olarak verilen günlük 7-8 g proteinin yeterli olacağı belirtilmektedir.
Sporcular almaları gereken proteinin vuvud ağırlıkları ve spor dalları ile orantılı olması gerktiğini unutmamalıdırlar.Geniş vucud kitlesine sahip olanların protein ihtiyaçları daha fazla olacaktır.
Amino asirlerin enerji oluşumuna etkileri
Son yıllarda yapılan çalışmalarda organzmanın amino asitleri yakıt olarak kullandığını göstermektedir.Özellikle dayanıklılık eksersizlerinde,enerji oluşumuna aminoasitlerden löysin,izolöysin ve valin %5-12 oranında katılabilmektedir.Bu katılım vucud glikojen depolarının boşalmasıyla artabilmektedir.Bunu yanısıra sporcuların gereksinimlerinden fazla aminoasit alımlarının performansı arttırmayacağıda bilinmelidir.Bahsedilen aminoasitler hayvansal kaynaklı besinlerin yer aldığı dengeli beslenme ile rahatlıkla karşılanabilmektedir.
Vucudda yapılamıyan esansiyel aminositlarin mutlaka organizmaya kazandırılmaları gerekir.Bazı aminoasitler ise doku yıkımı esnasında serbest hale geçerek vucudda tekrar kullanılmaktadır.Dolayısıyla insan vucudu aminoasitleri ve proteinleri kullanırken oldukça ekonomik hareket etmektedir İnsanlar üzerinde yüksek doz aminoasit kullanımının etkileri henüz denenmemiş olmasından dolayı tam olarak bilinmemektedir.Bu onuda deney hayvanlarında yapılan çalışmalarda karaciğer böbrek büyümesi,organlarda tümör oluşumuna rastlanmıştır.Sindirim kanalında önemli bir rahatsızlığı olmayan sporcuların direk protein alımları ile aminoasit kullanımları arasında bir fark yoktur.
Protein tozlarının etkileri
Konsantre olarak hazırlanmış protein tozları yüksek oranda (%90)protein içermelerine karşın yağ ve kollesterol oranları düşüktür.Vucut gelişimine halter gibi spor dallarında özellikle yoğun antereman dönemlerinde sporcuların protein gereksinimleride artmaktadır.Bu ihtiyaç normal sağlıklı bireylerden 1-1.5 misli daha fazladır.Yine bu spor dallarında sporcular vucud ağırlıklarını yani vucud yağ yüzdelerini korumak zorundadırlar.İyi kaliteli protein kaynaklarının(Hayvansal proteinler) yapılarında ise yağ oranı yüksektir.Bundan dolayı bu spor dallarında protein tozları pratik bir çözüm olarak düşüğnülebilir.Ancak protein tozları kullanılırken bazı husus lara dikkat edilmesi gerekir.
Bunlar:
1-Sporcunun günlük protein ihtiyacı bilinmelidir
2-Protein kullanımınınsporcunun enerji dengesini bozmayacak şekilde ayarlanması gerekir.
Gerktiğinden fazla alınan proteinlerin vucudda yağ olarak depolandığını untmamak gerekir.
Fazla proteinin zararları1-Proteiler vucudda depo edilmez.Alınan proteinlerin fazlası yağa dönüşerekdepo edilirler.Yağın artması sporcunu performansını düşürüp istenmiyen vucut ağırlığı teşekkülüne sebep olur.
2-Protein bakımından zengin hayvansal kaynaklı besinlerin yapılarında katı yağ ve kollesterol bulunmaktadır.Bu tür yiyeceklerin fazla oranda tüketimi ileri yaşlarda kalp-damar hastalıklarına yakalanma riskini arttırır.
3-Proteinlerin parçalanması sonucu oluşan artık maddelerin(Ürik asit) atımı böbrekler yoluyla olduğundan sporcularda su kaybına yol açar.
4-Fazla protein vucuddam kalsiyum atımını hızlandırır.
Yetersiz protein alınmasının zararlarıVucuda yeterli protein alınmadığı durumlarda vucud kendi hücrelerini kullanır.Bunun sonucunda önce büyüme durur.Daha sonra vucud ağırlığında azalma başlar.Vucudun hastalıklara karşı direnci azalır.Hastalıklar uzun süreli ve daha ağır seyreder.Hemoglobin yapılamadığı için kansızlık meydana gelir.
Genişletmek için tıkla...
